«Թրքազգի պետութիւններու կազմակերպութիւն»

Անգարայի ծրագիրը տարածաշրջանի տիրապետութեան եւ զէնքերու շուկայի տարածման եւ ընդլայնման:

Համօ Մոսկոֆեան, Պէյրութ

2009 թուականի Հոկտեմբերին, Անգարայի ղեկավարութեամբ տեղի ունեցաւ «Թրքական Խորհուրդ»ի ստեղծումը։ Այն կ’ընդգրկէ Թուրքիան, Ազրպէյճանը, Ղազախստանը, Կիրգիզիան, Իւզպեքիստանը, եւ Հունգարիան՝ որպէս դիտորդ։

Տարիներ յետոյ, «Թրքական Խորհուրդ»ի 8-րդ նստաշրջանի ընթացքին, այն ժամանակ յայտնի դարձած որպէս «Սթամպուլի գագաթնաժողով»՝ Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեպ Թայյիփ Էրտողան՝ իր բացման ճառին մէջ յայտարարեց որ փոխուած է «Թրքական Խորհուրդ» յորջորջումը՝ որ կ’ընդգրկէր թրքալեզու պետութիւններ։ Այն իր նոր անունով կը կոչուի «Թրքազգի Պետութիւններու Կազմակերպութիւն»։ Ապա, իր բացման ճառին ընդմէջէն, այն ժամանակ, որեւէ դիտորդ կարելի էր եզրակացնել՝ արտայայտուած հատուածներէն, թէ ի՞նչ է «Թրքազգի Պետութիւններու Կազմակերպութեան» ծրագիրը, որուն մասին կը մտածէ Էրտողան։

Առաջին. Էրտողան կ’ըսէ, թէ «Թրքազգի Պետութիւններու Կազմակերպութիւն»ը ճամբայ պիտի բանայ այս համախմբուած պետութիւններուն միջեւ համագործակցութեան ամրապնդման՝ քաղաքական, տնտեսական եւ մշակութային բնագաւառներու մէջ։

Երկրորդ. Էրտողան Սթամպուլի գագաթնաժողովը կը համարէ նոր կազմակերպութեան ծնունդի սկիզբ։ Անոր անդամները, մասնակիցները, որոնց կը նշէ՝ թէ կը համարէ «Մեր ընտանիքի խորհուրդ»ի մասնակից՝ որոնք հետեւեալ որոշումները կայացուցին.

Փոխել «Թրքական Խորհուրդ»ին անունը, որպէս «Թրքազգի Պետութիւններու Կազմակերպութիւն» եւ «կազմակերպութիւն» յորջորջումը կը նշանակէ թէ մօտեցած են յայտարարելու տարածաշրջանային դաշինք մը, որ հիմնուած է թրքական ցեղապաշտութեան գերակայութեան հիմքին վրայ…։

Այս իմաստով՝ Էրտողան յառաջ կը քաշէ ռազմավարական նոր վերադիր մը, իր «Թրքազգի Պետութիւններու» ծրագրին համար, որն է՝ «թրքական յաղթանակ» շատ մը տարածաշրջաններու մէջ, մանաւանդ Կովկասի, արաբական արեւմուտքի, ափրիկեան ծովափի՝ Լիպիայէն սկսեալ։

Ռազմավարական տեսակէտով՝ Անգարային համար «Թրքազգի Պետութիւններու Կազմակերպութիւն»ը կը համարուի «Թրքական ղեկավարութիւն» ծրագիրին հիմնադրումը, որ կը սատարէ Անգարայի դերը միջազգային եւ տարածաշրջանի հարցերուն մէջ։ Նաեւ Էրտողանին առիթ կ’ընծայէ իսլամական աշխարհին ղեկավարութիւնը ձեռք անցնելու, այն ալ թրքական առեւտրական, քաղաքական, ռազմական ներթափանցմամբ՝ թրքական հին աշխարհի պետութիւններուն մէջ։ Մանաւանդ որ այս բնագաւառին ռազմական համագործակցութիւնը Անգարայի հետ պիտի իրականացնէ թրքական արտադրութեան զէնքերու շուկային ընդլայնումը։

Միաժամանակ՝ թուրքերը վերոյիշեալ կազմակերպութեան միջոցով որոշած են օգտագործել թրքալեզու պետութիւններու մարդկային «պաշար»ները, իրենց ռազմական գործողութիւններու ընթացքին, որոնք կը մղէ արտերկրի մէջ, նաեւ Միջին Արեւելքի եւ Հիւսիսային Արեւելքի տարածքներուն վրայ։

Ուրեմն՝ կարելի է եզրակացնել, որ Թուրքիա պիտի փորձէ կրկնելու այն, ինչ որ ըրաւ Ազրպէյճանի հետ, Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմին, այս անգամ Կիրքիզիստանի հետ, որ անդամ է «Թրքազգի Պետութիւններու Կազմակերպութեան»՝ ռազմական կուտակումներով, իր սահմանային հարցերը լուծելու համար Տաճիկստանի հետ։

Մէկ խօսքով, ըստ Էրտողանի բացման վերոյիշեալ ճառին յայտարարութեան՝ Էրտողան կը յայտտնէ թէ «Թուրքիստանի տարածաշրջանը» դարձեալ պիտի դառնայ մարդկութիւնը լուսաւորելու կեդրոններէն մէկը…

Այս կազմակերպութիւնը որդեգրեց «Թրքական Աշխարհի Տեսիլք 2040» փաստաթուղթը, որ պիտի ծրագրէ ապագայ զարգացումը թրքազգի պետութիւններուն։ Մանաւանդ որ Էրտողան Թիւրքմենստանի մասնակցութիւնը Սթամպուլի գագաթնաժողովին որպէս դիտորդ՝ համարեց «պատմական»։

Ամենէն վտանգաւոր արտայայտութիւնը, որ Թուրքիոյ նախագահը արտասանեց՝ համարելով որ Ազրպէյճանի յաղթանակը Հայաստանի դէմ Ղարաբաղի մէջ… նուաճում է եւ թրքական աշխարհը պէտք է հպարտանայ այս նուաճումով…։ Աւելցնելով որ այս ազերիական նուաճումը խաղաղութեան եւ կայունութեան, համագործակցութեան դռները պիտի բանայ Կովկասի մէջ։

Այսպիսով՝ Թուրքիա թրքական աշխարհի ղեկավարի իր դերը քարոզչութեան առարկայ կը դարձնէ, որպէս օրինակ ներկայացնելով Ազրպէյճանի նախայարձակումը Հայաստանի վրայ եւ անոր գործած ահաւոր ոճիրները՝ հրաւիրելով թրքազգի պետութիւնները՝ որ համագործակցին իր հետ, ճիւաղային նոր ծրագիրներու իրագործման համար…։ Այսինքն՝ ենթարկուելով Անգարային՝ ստանալու անհրաժեշտ ռազմական նեցուկը, որպէս հլու-հպատակ Էրտողանեան նորելուկ խալիֆայութեան։

Թրքական ազգայնականութեան ցեղասպանութիւնները, կոտորածները հայերուն, ասորիներուն, յոյներուն եւ քիւրտերուն դէմ իրենց սեւ պատմութեան անբաժանելի մասն է։ Թրքական ազգայնամոլութեան տարածումը կեդրոնական Ասիոյ մէջ, Էրտողանեան տարբերակով, նոր դուռ պիտի բանայ պատերազմներու եւ արհաւիրքներու։